Vast wel: over vasten en vieren met kinderen en jongeren

Jeroen Knol is kerkelijk werker in de Stinskerk en de Sionskerk, deels op het gebied van jongerenwerk. Hij schrijft in dit artikel over vasten en vieren met kinderen en jongeren. “Iets ‘niet doen’ vinden kinderen lastig, en zeker als het om een lange periode gaat die voor hen nog moeilijk te overzien is.”

‘Vasten wint aan populariteit, maar vaak buiten de kerk om.’ Zo kopte een artikel van de NOS van 22 februari 2023. Het is een citaat van Frank Bosman, cultuurtheoloog aan de Tilburg University. Hij onderschrijft wat ik in de kerk ook zie gebeuren. Voor veel jongeren is de veertigdagentijd niet zo relevant. Het idee dat je ‘moet’ vasten in een bepaalde periode om je voor te bereiden op Pasen stuit in de praktijk vaak op weerstand. Ik snap dat. Want je bent immers geen betere christen als je vast.

Spiritual detox

Vasten is geen doel op zichzelf, maar een middel om op een bijzondere manier tijd en aandacht aan God te besteden. En de huidige generatie jongeren is zo gewend om overal eigen keuzes in te maken, dat ze ook zelf kiezen op welk moment en op welke manier ze aandacht aan God besteden. Dat betekent niet dat jongeren niet vasten. Stoptober (niet roken in oktober) of Dry January (geen alcohol in januari) zijn populairder dan ooit onder volwassenen. Jongeren stoppen steeds vaker voor een bepaalde periode met sociale media. Jongeren merken dat het een soort schijnwerkelijkheid is waar ze niet zonder kunnen, maar waar ze ook niet altijd mee willen leven. In onze overprikkelde samenleving hebben ze behoefte aan een soort ‘spirituele detox.’ Even pas op de plaats maken. Even nadenken ‘Waar ben ik mee bezig? Heb ik dit of dat wel nodig voor een goed leven?’ En daar raakt vasten ineens wel aan het persoonlijk leven van jongeren. Want veel jongeren vragen zich af: ‘Hoe kan ik goed leven?’ En zoeken dus vormen om zich daarop te bezinnen.

Authenticiteit is essentieel voor jongeren.

Vasten is geen disciplinetest of afvaltechniek

Dat bezinnen kan in de traditionele vastentijd zijn, maar ook op een eigen gekozen moment. De waarde van een bepaalde tijd kan zijn dat anderen meedoen, en dat kan helpen. Anderzijds bestaat dan de kans dat het niet meer authentiek is. En authenticiteit is essentieel voor jongeren. Vasten is geen disciplinetest of afvaltechniek. Ook maakt Jezus het in de bergrede nogal duidelijk dat je niet trots praat over hoe goed jij wel niet vast. Als je het voor je eigen ego doet, kan je het beter helemaal niet doen. En dat snappen jongeren best.

Anderzijds kan een ‘Challenge’ heel stimulerend werken. Een week lang als groep geen chips eten en de opbrengst delen met een goed doel, kan een positieve uitdaging zijn voor tieners! Dit aspect van delen van wat je overhoudt als je vast, is ook makkelijker voor kinderen om mee te maken. Voor hen is vasten vaak iets ingewikkelds. Iets ‘niet doen’ vinden kinderen lastig, en zeker als het om een lange periode gaat die voor hen nog moeilijk te overzien is.

Maar het is best mogelijk om een week lang geen koekje bij de thee te nemen, als ze weten dat een kind ergens anders in de wereld vervolgens wel een koekje kan krijgen (omdat je een donatie doet aan een goed doel). Voor kinderen is het belangrijk dat ze meteen een resultaat kunnen begrijpen.

Vergeet niet te vieren …

En die ‘beloning’ hoort ook van oudsher bij het vasten. Want het vasten loopt altijd uit op een feest. Traditioneel is dat het Paasfeest. Blijkbaar heeft het iedereen altijd al geholpen om een doel voor ogen te hebben, een uitzicht aan de horizon. Dat maakt ook dat je vasten makkelijker kunt relativeren. Ja, het is goed om iets los te laten wat je moeilijk vindt. Dat kan je telefoon zijn, televisie kijken op de bank, social media of snoep. En de tijd die je overhoudt, of het gevoel dat het oproept kan je ook dichter bij God brengen. Zeker oudere jongeren spreken dit ook uit, maar voor jongere tieners is dit nog best een ingewikkelde stap. Maar uiteindelijk zorgt het er ook voor, dat je het feest dat volgt nog groter gaat vieren.

Want als het feest is, dan mag je weer! Als protestanten vergeten we dat vieren wel eens. Maar met kinderen en jongeren is het juist belangrijk om dat ook te doen. Zij willen best iets laten, maar als geloven alleen maar zwaar wordt haken ze af. Vergeet niet om ook uitgebreid te vieren! Ook dat bedoelde Jezus vast wel.