Ries Nieuwkoop: “Het Evangelie is tegenwind”

Zwollenaar Ries Nieuwkoop werd in 1973 bevestigd als predikant in Balk. Afgelopen zomer ging hij – precies vijftig jaar en één dag later – voor het laatst voor in dezelfde Friese gemeente. Ook die keer ging de preek over Mattheus 7:21, de tekst op de gevelsteen van de kerk in Balk (It Breahûs). Jan Nauta legt Ries Nieuwkoop een paar vragen voor. Dat leidt tot een interview over zijn overweging, over gerechtigheid en over tegenwind. “De Bijbel zegt dingen die van levensbelang zijn in de samenleving.”

In je preek stond het begrip ‘gerechtigheid’ centraal. Wat betekent dat woord voor jou?

Bij gerechtigheid denk ik aan Mattheüs 25: ‘Want Ik had honger en jullie gaven Mij te eten, Ik had dorst en jullie gaven Mij te drinken’. Dat is de concrete uitwerking van het begrip gerechtigheid. Dat is de kern van het gemeente-zijn: de gemeente als kopgroep van de nieuwe wereld, diaconaal en missionair. Diaken zie ik als het belangrijkste ambt, want de kerk is er ten dienste van de wereld. Om de wereld te maken tot een wereld waar God wil wonen!

Hoe zie je de relatie tussen gerechtigheid en diaconaat concreet voor je?

De vraag is, hoe je dat handen en voeten geeft in de samenleving. Als je naar de stembus gaat, waardoor laat je je leiden in je keuze? Stem je op een partij waarvan jij denkt dat die het meest de gerechtigheid benadert? In de kerk, zei de socialistische predikant Buskes, belijd je je geloof, in de politiek moet je zaken doen. Je zou in de gemeente een verkiezingsberaad kunnen organiseren. Je vraagt je samen af wat belangrijk is en daar leg je de partijprogramma’s naast. Waar kom je dan op uit? Daar moet het over gaan. Op de kansel kan ik mooie dingen zeggen, maar je moet ook kritisch zijn op jezelf en concreet worden: hoe vaak gebruik ik de auto? Hoe kijk ik naar minderheden in de samenleving? Waarom is de wereld zoals die is niet een wereld zoals die zou moeten zijn?!

Over politiek denken mensen heel verschillend. Mag je in de verkondiging tegenwind veroorzaken?

Ik zal nooit een stemadvies geven. Maar ik kan wel aangeven waar het om gaat als je je keuze bepaalt. Ik herken me in de vraag: wat zullen ze later over ons zeggen, bijvoorbeeld hoe wij met bewapening zijn omgegaan? Of de toeslagenaffaire? Gemeente, wees kritisch in je keuze, dat is de speelruimte die ik heb. Op de kansel dien ik het geluid van Onze-Lieve-Heer te laten klinken. Ik spreek buiten en boven mezelf uit, ik preek ook tegen mezelf. Over waar ik zelf, politiek gezien, voor kies wil ik best het gesprek aangaan, maar niet vanaf de kansel, niet ex cathedra. Sommige actuele kwesties raken mensen heel persoonlijk. Met die mensen zou ik in gesprek willen gaan. Indertijd was er veel te doen over de vredesdiscussies. Dat riep ook weerstand op. Ik zei dan: de preek ligt achter in de kerk en dinsdagavond om acht uur is er gelegenheid om daarover te praten. Dat waren goede gesprekken, samen zoeken naar de weg.

Ries herinnert zich met een glimlach het gemeentelid dat zei: ‘Dominee, u moet ophouden met politiek op de kansel, u moet het CDA verkondigen!’

Hoe kijk jij terug op de discussies rond IKV en ICTO, nu veertig jaar later?

Wat we toen verzuimden, was te vragen naar elkaars Godsbeeld. Hoe lees je de Bijbel? Daar gaan de wegen vaak al uiteen. Ik kom in de kerk om kritisch bevraagd te worden. Het Evangelie is tegenwind, tegen alles wat ik van nature doe, tegen alles wat het leven en de aarde schendt en schaadt; waar vluchtelingen de zee in worden gedreven. Het gaat daarbij ook om kleine dingen: elke bij telt.

Vijftig jaar predikant, vijftig jaar preken. Hoe kijk je daarop terug?

Goed. Ik voel me een gezegend mens dat ik dat heb kunnen en mogen doen. En ik ben ook blij dat ik in mijn studietijd al een andere visie op Bijbel en geloof heb gekregen, in de trant waar we daarnet over spraken. Je kunt vragen: wat stelt het voor? Aan de gevel heb ik sinds de oorlog een Vredesvlag hangen. Die vonden we terug in de sloot. Kennelijk roept dat verzet op. Hij hangt er weer, vastgezet met een schroefje. Ook hier moet de kerk, luis in de pels van de samenleving, een heel duidelijk standpunt innemen. De Bijbel zegt dingen die van levensbelang zijn in de samenleving. We blijven een vlag ophangen.